Wycieczki "Po Woli do woli"

Wycieczka do Gazowni Warszawskiej i jej okolic to z pewnością jeden z rekordów frekwencyjny cyklu „Po Woli do woli". Był to jedyny nasz spacer, na który obowiązywały zapisy, a na nasze listy wpisało się ponad 250 osób! W sobotnie przedpołudnie, mimo żaru lejącego się z nieba, przed bramą Gazowni zgromadził się pokaźny tłum. Zostaliśmy bardzo serdecznie powitani przez Pana Zygmunta Marszałka, dyrektora utworzonego tu Muzeum Gazownictwa, który następnie oprowadził nas po terenie Gazowni, a także Muzeum o bardzo ciekawych zbiorach związanych z gazownictwem. Pan Zygmunt jest skarbnicą wiedzy, jeśli chodzi o polskie gazownictwo oraz Gazownię Warszawską, zatem wszyscy uczestnicy wycieczki słuchali go z dużym zainteresowaniem. Chętnie zostalibyśmy dłużej, ale niestety czas nas gonił i po dobrych 2 godzinach spędzonych na terenie Gazowni udaliśmy się na ul. Prądzyńskiego, by z bliżej przyjrzeć się wspaniałemu zabytkowi: dwóm zbiornikom na gaz, nie bez powodu określanych też mianem „warszawskiego Colosseum". Zachodni, wyższy został wybudowany w 1888 r. i pierwotnie miał dwie kondygnacje, podwyższony w 1912 r., natomiast niższy, wschodni powstał w 1900 r. Niestety nie mogliśmy wejść do ogromnych rotund – imponujących obudów zbiorników gazu, które są własnością prywatną i od wielu lat stoją opuszczone, zamknięte dla zainteresowanych. A są one bodaj jednym z najbardziej interesujących obiektów postindustrialnych na skalę kraju i mogłyby stać się świetną atrakcją turystyczną Warszawy.
Uczestnicy wycieczki byli pod dużym wrażeniem ogromnych i majestatycznych rotund.

Następnie przeszliśmy do ul. Bema, która do 1919 r. była nazywana ulicą Kościelną. Przy Bema 60 jeszcze przed II wojną światową znajdowały się carskie magazyny wojskowe oraz ogromne elewatory zbożowe wzniesione po 1893 r., przez niektórych mylone właśnie ze zbiornikami na gaz przy ul. Prądzyńskiego. Całe założenie spłonęło w czasie wojny. Natomiast pozostałością po nim może być dom przy ul. Bema 69, powstały zapewne w 1890 r., prawdopodobnie był to dom dla pracowników administracji magazynów carskich znajdujących się po przeciwnej stronie ulicy. Choć nie brakuje również głosów, że był to dom pracowniczy robotników z zakładów Lilpopa lub też dom kolejarski, których w rejonie ul. Bema/Prądzyńskiego nie brakowało.

Z kolei przy ul. Bema 65 znajdują się pozostałości jednych z największych zakładów przemysłowych na terenie Polski początku XX wieku, chodzi oczywiście o Zakłady Mechaniczne „Lilpop, Rau i Loewenstein". Z ogromnych zakładów zajmujących przed wojną powierzchnię 22 ha, zachowało się jedynie 5 budynków, za to w dość dobrym stanie. Obiekty te są pozostałością po wcześniej znajdującej się tu zakładach należących do Augusta Rephana i odkupionych przez spółkę Lilpop, Rau i Loewenstein w 1904 r. Fabryka Lilpopa słynęła z produkcji parowozów, wagonów kolejowych i tramwajowych oraz maszyn parowych. Od 1936 r. produkowano tu nawet samochody na licencji General Motors Corporations – „polskie Chevrolety".

Wycieczkę zakończyliśmy przy kościele Św. Stanisława Biskupa, powstałego w 1860 r. wg projektu Józefa Orłowskiego, z fundacji Michała Adama Biernackiego, który podarował plac pod budowę kościoła. Świątynia powstała po przebudowaniu przez Rosjan kościoła Św. Wawrzyńca na cerkiew, po upadku Powstania Listopadowego. Obecnie kościół mieści wiele cennych zabytków, m.in. obraz „Matki Bożej Elekcyjnej" z 1621 r. znajdujący się w ołtarzu bocznym (podobnież obraz był wykorzystywany przy koronacjach w kaplicy znajdującej się na Polu Elekcyjnym na Woli).

Patrycja Jastrzębska

zdjęcia: Patrycja i Adam Jastrzębscy