Wycieczki "Po Woli do woli"

W sobotę 22.09.2012 r. odbyła się ostatnia wycieczka z cyklu „Po Woli do woli.” Punkt zbiórki znajdował się pod bramą Cmentarza Wolskiego (ul. Wolska 174/176). Pierwszym etapem spaceru był cmentarz mariawicki przy ul. Wolskiej 186, na terenie parafii pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Przewodnikiem po cmentarzu powstałym w 1912 r. była Katarzyna Jankowska. Bardzo pomocny okazał się kapłan mariawicki, który scharakteryzował historię Starokatolickiego kościoła Mariawitów, zasady wiary i organizacji kościoła. Uczestnicy obejrzeli nieczynny gmach starego kościoła oddanego do użytku w 1960 r. (obecnie przeznaczony do rozbiórki, nie jest zabytkiem) oraz nowej świątyni konsekrowanej w 1997 r. Na cmentarzu można było zobaczyć m.in. mogiłę Julii z Baranowskich Habikiewicz z 24.12.1912 r. oraz nagrobek z artystyczną rzeźbą – alegorią smutku. Wewnątrz kościoła dzięki uprzejmości kapłana mogliśmy obejrzeć ciekawy ołtarz oraz tablicę pamiątkową poświęconą mariawickiej świętej - Marii Franciszce Kozłowskiej, nazwanej przez wiernych „mateczką”, pierwszej kobiety ekskomunikowanej przez kościół rzymskokatolicki – papieża Piusa X w 1906 r. Następnym punktem programu był Cmentarz Wolski z 1874 r. Kasia Jankowska opowiedziała historię cmentarza, obejrzeliśmy groby zbiorowe księży Redemptorystów z parafii przy ul. Karolkowej zamordowanych przez Niemców podczas powstania warszawskiego na Woli. Najciekawszym obiektem cmentarza jest pomnik Polaków poległych podczas I wojny światowej, wystawiony przez Towarzystwo Przyjaciół Woli z datków mieszkańców dzielnicy 2 listopada 1918 r. Był to pierwszy tego rodzaju monument w Warszawie, w okresie międzywojennym podczas uroczystości z okazji odzyskania niepodległości przez Polskę przed pomnikiem stały warty honorowe. Pomnik uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej i został odbudowany w latach 1960 – tych. Kasia opowiedziała również o grobach słynnych osób pochowanych na cmentarzu wolskim, aktorów Barbary Rachwalskiej, Wojciecha Drzewicza i Wojciecha Alaborskiego. Finałem spaceru było zwiedzanie cmentarza Powstańców Warszawy, największej nekropolii ofiar pacyfikacji Powstania 1944 r. Przewodnikiem tutaj był dr Paweł Brudek. Na cmentarzu spoczywają 104 tysiące 105 osób, w tym 80 % to pochowani w 177 zbiorowych mogiłach cywile, Polacy oraz Żydzi rozstrzeliwani na stadionie Skry na ul. Okopowej w latach 1940 – 1943. Cmentarz ma status nekropolii wojennej, leżą tu również żołnierze polscy polegli we wrześniu 1939 r., powstańcy warszawscy i żołnierze Ludowego Wojska Polskiego z lat 1944 – 1945. Cmentarz został założony w listopadzie 1945 r., 6.08.1946 r. odbył się tu symboliczny pochówek 50 tysięcy Polaków z różnych dzielnic Warszawy, choć głównie z Woli, których prochy zostały przywiezione z 117 stalowych trumnach. Z prochów usypano kurhan, przykryty brukiem z warszawskich ulic. W 1973 r. na kurhanie stanął pomnik „Polegli Niepokonani” dłuta prof. Kazimierza Gustawa Zemły. Był to pierwszy pomnik w Warszawie poświęcony powstaniu, na którego postawienie zezwoliły władze PRL. Cmentarz, zdewastowany i zapomniany wskutek celowej polityki władz komunistycznych walczących z pamięcią powstania warszawskiego i jego ofiar, dopiero od niedawna zaczął uzyskiwać należną mu rangę miejsca – symbolu i mauzoleum pamięci. Od 2004 r. odbywają się tutaj uroczystości rocznicowe związane z Powstaniem Warszawskim z udziałem władz państwowych. Jest pod opieką Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczęństwa, która przystąpiła do wymiany kamiennych płyt nagrobnych z lat 1960 – tych, wystawionych wówczas zgodnie z projektem artysty rzeźbiarza Tadeusza Wyrzykowskiego. Mogliśmy być świadkami odbywających się tam prac. Symbolicznym przejawem pozytywnych zmian jest Elektroniczna Księga Cmentarza Powstańców Warszawy, umożliwiająca zdobycie informacji o pochowanych. Wycieczka dobiegła końca nad stawem po dawnej gliniance, który ozdabia teren cmentarza. Prezes Stowarzyszenia „Masław” Adam Jastrzębski podziękował wszystkim uczestnikom, którzy mimo kiepskich warunków pogodowych przybyli w liczbie około pięćdziesięciu osób. Wszyscy mieli możliwość otrzymania pamiątkowej pocztówki od naszego stowarzyszenia, ze zdjęciem zrobionym na jednym z dotychczasowych spacerów.

Paweł Brudek

zdjęcia: Katarzyna Jankowska, Paweł Brudek