15 czerwca b.r. odbył się spacer śladami lotniska bielańskiego. Lotnisko na terenie dzisiejszego Wawrzyszewa i Wrzeciona wytyczono w latach 1938 - 1939 r.

Miało pełnić rolę lotniska sportowego uzupełniającego lotniska wojskowe na Okęciu i cywilne na Gocławiu. Do chwili wybuchu II wojny światowej wytyczono tylko pole wzlotów. W latach 1939 - 1944 lotnisko bielańskie, pod nazwą "Fliegerhorst Bielany" pełniło rolę pomocniczego lotniska wojskowego dla lotnictwa niemieckiego.  Miejscem zbiórki było skrzyżowanie ul. Kasprowicza i Lindego przy stacji metra Wawrzyszew. Następnym punktem na trasie spaceru była ulica Lindego, na wschód od niej w lesie Lindego zachowały się ceglane podmurówki, które mogą być reliktami po zabudowie lotniska.  Ulicą Lindego dotarliśmy do ul. Przy Agorze, która - co pokazują zdjęcia lotnicze z okresu II wojny światowej - została wytyczona wzdłuż dawnej drogi dojazdowej do lotniska. Po drugiej stronie ul. Marymonckiej na wysokości ul. Przy Agorze mieściły się baraki dla pilotów, zaś vis-a-vis nich zaplecze gopodarcze (punkty tankowania dla samolotów, magazyny itp.). Prawdopodobnie również była tam rampa dojazdowa kolejki wąskotorowej na użytek lotniska. Ulicą przy Agorze dotarliśmy na ul. Sokratesa, gdzie obejrzeliśmy pomnik akcji oddziału specjalnego Kedywu AK "Osjan" pod dowództwem ppor. Aleksandra Wąsowicza "Spada". Nocą z 3 na 4 maja 1944 r. Akowcy podłożyli ładunki wybuchowe i wysadzili w powietrze 5 niemieckich samolotów transportowych Junkers Ju 52, które lądowały na lotnisku w trakcie lotów ku frontowi wschodniemu, wożąc zaopatrzenie dla żołnierzy na linii. Akcję upamiętnia pomnik, ustawiony jednakże nie do końca we właściwym miejscu - plan ataku wyraźnie lokalizuje bowiem niemieckie maszyny w rejonie zajezdni tramwajowo-autobusowej Młociny, dokąd grupa "Osjan"przedarła się od strony cmentarza wawrzyszewskiego. Tam umiejscowiony był obóz dla personelu robotniczego lotniska, tzw. "Bautruppen Lager Wawrzyszew". Następnie ruszyliśmy ulicą Kasprowicza przez teren zajezdni (tam w 1944 r. rozpoczynała się płyta lotniska) aż na skwer 30 pułku piechoty Strzelców Kaniowskich. Miejscowy pomnik upamiętnia bitwę  stoczoną w tym miejscu we wrześniu 1939 r. przez 30 Pułk Piechoty strzelców kaniowskich, osłaniających odwrót żołnierzy polskich - uczestników bitwy nad Bzurą, którzy właśnie przebijali się przez las młociński i bielański. Strzelcy ofiarnie powstrzymywali atak przeważających sił niemieckich, bitwa wawrzyszewska doczekała się nazwy warszawskich termopil. Pomnik stworzyli pracownicy dawnej huty Warszawa (obecnie Mittal Steel), która powstała na Wawrzyszewie w latach 1960 - tych.  Kwatera poległych strzelców Kaniowskich znajduje się dziś na cmentarzu Wawrzyszewskim. Następnie dotarliśmy do ul. Zgrupowania AK "Kampinos" i posuwając się nią doszliśmy w okolice zajedni tramwajowej "żoliborz". W tym niejscu przecięliśmy nieistniejący dziś, lecz nadający sie do zlokalizowania dzięki zdjęciom lotniczym i mapom, dawny szutrowy 700-metrowy pas lotniska, który zaczynał się w okolicach ul. Przy Agorze, a potem biegł po terenie zajmowanym przez ogródki działkowe, zajezdnię żoliborz i hutę warszawa, w kierunku cmentarza Północnego. Potem skręciliśmy w lewo i ulicami Encyklopedyczną i Heroldów (według zdjęć lotniczych są to dawne drogi wytyczone wzdłuż płyty i obszaru kołowania dla samolotów lotniska bielańskiego) podążaliśmy ulicą Michaliny. Tam dotarliśmy do ostatniego punktu spaceru - pomnika żołnierzy oddziałów II Obwodu Żoliborz oraz zgrupowania AK Kampinos, (pod dztwem kpt. Józefa Krzyczkowskiego "Szymona" oraz część partyzantów ze zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego AK płk. Adolfa Pilcha "Góry"), którzy 1 i 2 sierpnia 1944 r. dwukrotnie wdarli się na teren lotniska bielańskiego z zamiarem opanowania go. Ciężkie walki zaangażowały przeszło tysiąc żołnierzy AK, kosztowały znaczne straty i ostatecznie wskutek niemieckiej przewagi zakończyły się niepowodzeniem. Strona niemiecka jednak również nie czuła się zwycięską; by nie dopuścić do utraty ważnej bazy Luftwaffe, a spodziewając się kolejnych ataków polskich, 16 sierpnia 1944 r. Niemcy zdecydowali się na wysadzenie w powietrze budynków i zaoranie pasa lotniska. W ten sposób lotnisko bielańskie  zostało zniszczone i nie mogło już być użyte przez Niemców do bombardowania Warszawy i powstańców. Pomnik obejmuje również stojącą głębiej w lesie młocińskim symboliczną mogiłę partyzantów.

Paweł Brudek

zdjęcia:

DSC02352
DSC02354
DSC02355
DSC02358
DSC02360
DSC02362
DSC02367
DSC02372
DSC02374
DSC02378
DSC02381
DSC02383
DSC02388
DSC02389
DSC02390
DSC02392
DSC02398
DSC02401
DSC02402
DSC02405
DSC02409
DSC02410
DSC02411
DSC02413
DSC02414
DSC02417
Lasek Lindego
Pomnik Akcji z 3/4 maja 1944 r.
Rejon skrzyżowania ul. Sokratesa i Kasprowicza
Skwer pamięci 30 Pułku Strzelców Kaniowskich
Ul. Heroldów
Ul. Kasprowicza
Ul. Kasprowicza
Ul. Michaliny 8
Ul. Przy Agorze
Ul. Zgrupowania Kampinos Armii Krajowej